Duayenin Sözleri ve Bir Kitap

 

'Duayen' ifadesini saygın bir ismi onurlandırmak isterken, kimi zaman yersiz kullanabiliyoruz. Oysa aksakalın, içinde bulunduğu camianın yaşça büyüklerinden biri olmasının yanı sıra, bilge kimliğiyle âdeta bir otorite olması da gerekir. Ancak bazı değerli figürleri sözü geçen ifade dışında tanımlayamazsınız. Edward Winter, satranç tarihçiliğinin tartışmasız duayenidir.

Günümüzde hemen her şeyin bilgisine, internetin sunduğu imkânlarla erişmek mümkün. Fakat Winter, satrançta aklınıza gelebilecek en detaylı bilgilere, bundan yıllar yıllar önce ulaşır ve keşfettiklerini güzel bir dille satrançseverlerle buluştururdu.
 

"Satranç Notları" başlıklı websitesinde satranç tarihi ve kültürüyle ilgili hemen her konuya erişebiliyorsunuz. Bir başka satranç tarihçisi Richard Forster'ın kitabı "Amos Burn - Bir Satranç Biyografisi"ni edinmeden önce Winter'ın şu sözleriyle karşılaştım:

"Diğerlerinin ötesinde, kendimiz yazmış olmaktan son derece gurur duyacağımız bir satranç kitabı varsa, o da Richard Forster'ın kaleminden çıkan "Amos Burn - Bir Satranç Biyografisi"'dir. McFarland'ın yayımladığı 972 sayfalık ciltli eser, eşsiz kalitede..."

Evet, doğru; Amos Burn o dönem için kuvvetli bir usta olmasına karşın, en azından benim için, akla gelen ilk isimlerden değildi. McFarland'ın 'eli okşayan' ciltli baskısı her zaman olduğu gibi elbette cezbedici, ancak beni kapsamlı eseri edinmeye iten, esas olarak Winter'ın övgü dolu sözleriydi...
 

Bir de tahta başına gelelim: Tarihin gördüğü önemli ustalardan Korchnoi'un, masadan arzu ettiği sonuçlarla ayrılamadığı karşılaşmalar sonrasında, rakibini şiddetle eleştirdiği, hatta zaman zaman kendilerine hakaret ettiği görülür. 2016'da yaşamını yitirmesinin ardından kendisini anan Svidler, "Oyun sonrasında Viktor'un hakaretlerine maruz kaldıysanız, bilin ki doğru bir şey yapmışsınızdır!" der.

Keskin dil çoğu zaman yıpratıcı olsa da, eleştirilerde nesnelliği ilk sıraya koyan isimlerin ortak yönüdür aynı zamanda. Onlar yalnızca rakiplerini değil, yeri geldiğinde kendilerini de en sert biçimde eleştirenler olurlar...

Forster'ın eserinde önsözü kaleme alan bahsi geçen Korchnoi'dan başkası değildir: "...(Forster'ın) Kitabı, 19. yüzyıldaki satranç pratiği ile bizim dönemimiz arasında bir köprü kurarken, satranç teorisinin aradan geçen 100 yıl içinde hangi yönde ilerlediğini açıklıyor. Bazen eski analizler düzeltiliyor veya eski analizlere eklemeler yapılıyor. Kimi zaman da oyunortası teorisinin öncülerine karşı çıkılıyor - Fakat her ne olursa olsun, fikrini yumuşak ve saygılı bir şekilde okurlara sunuyor..."

Pratikte Novotny Teması

Amos Burn hakkında yapılmış bu en kapsamlı çalışma, İngiliz Usta'nın uzun soluklu satranç kariyerini, bilinen tüm oyunlarını analizli bir biçimde sunduğu gibi, aynı zamanda hem kendisinin hem de dönemin diğer önde gelen oyuncularının hikâyelerini okurlarla buluşturuyor. 800 oyun, 859 diyagram ve 209 fotoğraf içeren 972 sayfalık devasa kitabın tüm bu içerik arasındaki en parlak noktası, kanımca Burn'ün unutulmaz ...Vg4!! hamlesi olsa gerek:

Zenginleştirmeye çalıştığım kitaplığımı gören arkadaşlarım, bana hep şu soruyu yöneltiyorlar: "Bunca kitap arasında senin için en önemlisi hangisi?" Forster'ın muhteşem eserinin aklıma gelen ilk yanıtlardan biri olacağı muhakkak.

- Amos Burn - A Chess Biography, Richard Forster (McFarland & Co. 2004)