Soltis ve "Ben de Başarabilirim!" Hissi

Büyükusta Andrew Soltis'i son yıllarda en çok satranç tarihi hakkında hazırladığı saygın kitaplarla görüyoruz. "McFarland" baskı kalitesindeki standardı öyle yüksek belirliyor ki, bahsi geçen kitaplarının fiziki özellikleri çoğu zaman içeriğin önüne geçiyor. Fakat New York Post'un köşe yazarının okur-dostu dili, çalışmalarını, birçokları tarihe meraklı olmayan satrançseverler için zevkle okunan kitaplara dönüştürüyor.

Bobby Fischer ve Andy Soltis
8 Ağustos 1971

Soltis'in işbirliği içinde yer aldığı diğer yayınevi de "Batsford". Satranç kitaplarından keyif almanın dışında diğer beklenti, okurları bulundukları noktadan bir başka noktaya taşımaları. Diğer bir deyişle, satranç anlayışlarını geliştirmeleri, bilgi haznelerine yeni fikirler ve düşünceler katmaları. McFarland yayımcılık çizgisinde biyografik çalışmaları öncelerken, Batsford'un tercihi gelişim amaçlı kaleme alınmış kitaplar. "Satranç Çalışmanın Kolaylaştırılması" da böyle bir eser.

"Öğretici satranç kitapları çok şey vadeder. Bazıları size daha iyi oyuncular olma sözünü verir. Kimi ise, uygun teknikleri çalıştığınız takdirde, okurlarını usta yapma vaadinde bulunur.
Fakat çalışma tekniğinden parmakla sayılacak kadar az kitap bahseder. Bu durum zavallı öğrenciyi, önüne çıkan devasa satranç literatürü ve yazılımıyla debelenmek durumunda bırakır. Kendisini boğan, çok fazla bilgi olur.
Gelişme sıkıntısı yaşayan öğrenci, doğal bir yeteneğe veya doğru bilgisayara ya da kitaplara sahip olmadığını düşünmeye başlar. Ya da günde beş, yedi, hatta on saat çalışmak istemediği için ilerlemeyediğine inanır. 
Oysa sıkıntı bu değildir. Her öğrenci ilerleyebilir, hatta kendisini çok geliştirebilir. Öğrenmesi gereken, nasıl öğrenebileceğidir..."

Gerçekten de önemli olanın çok çalışmak değil, verimli çalışmak olduğu bir dönemdeyiz. Soltis kitabı boyunca bu tespitin altını çizerken, belirlediği birkaç başlık altında samimi tavsiyelerde bulunuyor:

- Satranç okul değildir
- Satranç algınızı işlemek
- En büyük çalışma miti
- Bir açılışı çalışmanın doğru yolu
- İki-buçuk hamle satranç
- Oyunsonu fobisini yenmek
- Çok fazla bilgiyle yaşamayı öğrenmek
- Usta oyunlarından nasıl daha fazla öğrenebilirsiniz?

"İki-buçuk hamle satranç" ifadesiyle ne denmek istenmişti?

"...En kuvvetlisi olmasa da, iyi bir hamleyi çoğu zaman kısa bir hesaplama sonucunda bulabilirsiniz. Ne kadar kısa? Geleceğe doğru yapılacak iki-buçuk hamle. Bir aday hamleyi düşünürken, rakibinizin en kuvvetli yanıtını göz önünde bulundurmanız gerektiğini hâlihazırda biliyorsunuz. Bu, tam bir hamleyi öngörebilmek anlamına geliyor. Aşağıdaki konumu ele alalım (D):
 

Dominguez - Morozevich
Wijk aan Zee, 2009
hamle Beyazda

Beyaz akla gelen aday hamleler hakkında çok çabuk kanaat getirebilir. Öncelikle mümkün olan alışlara bakar ve 1 Vxg5 hamlesinin 1...Vxd1+ ile yanıtlanacağını görür. Bu seçenekte - bir hamleden fazlasına bakmasına gerek yoktur - 1 Vxg5?? berbattır.

İyi oyuncular, şah çekme olanaklarına bakılması gerektiğini de bilir. Ancak 1 Vd6+ Şg8 Beyaza pek yardımcı olmaz. Ayrıca 1 Vd8+ Kxd8 2 Kxd8+ devamyolu da 2...Fxd8! yanıtı nedeniyle mata götürmez.

Bir diğer aday hamle 1 Kb8'dir. Siyahın bazı olası tepkileri, bu hamlenin dikkat çekmesine sebep olmuştur. Örneğin, 1...Fxd2 alışı 2 Kxc8# olurdu. Son devamyolu Beyazın 1, Siyahın yarım hamlesinden oluşan 1,5 hamle sürmüştür. Fakat Beyazın 1 Kb8 sonrasındaki diğer seçeneklere de bakması gerekir ve bu değerlendirme biraz daha uzun sürecektir. 1...gxf5 2 Kxc8 gelirken, 2...Şg7 3 Vg5#'a izin verir ve 2...Şe7 de 3 Vd6#'la yanıtlanır. Her iki varyant da 2,5 hamle sürmüştür. Beyazın son olarak bir olasılığa daha, 1 Kb8 Kxb8 (D) seçeneğine bakması gerekir.
 

2 Vd6+!'nın bu noktada, ilk hamlede olduğundan çok daha etkili olacağını görür, çünkü Beyaz üçüncü hamlesinde bitirici 3 Vxb8+ oynayacaktır. Bu devamyolu da 2,5 hamle sürmüştür (Aynı devamyollarını gören Siyah 1 Kb8! sonrasında terk etmişti)..."

2,5 hamle, yazarın belirttiği gibi, yalnızca bir kılavuz. Konum keskin olduğunda elbette ki çok daha uzun hesaplamaya ihtiyaç duyulacaktır. Ancak yazarın bu ve benzeri samimi tavsiyeleri, okurun kendi pratiğinde hayata geçirebileceği öneriler içermekte.

Soltis'in okur-dostu tarzı, bizleri satrancın aslında pek de zor bir oyun olmadığı yanılgısına düşürebilir. Ancak temelde, hedeflere ulaşabilmek için, "Doğru yöntemlerle ben de başarabilirim!" inancına sahip olmak gerekmiyor mu? Yazar ve okurun âdeta etkileşim içinde olduklarını hissettiren bu kitapların belki de en büyük faydaları da sözü geçen inancı öğrenciye vermekte yatıyor.

- Studying Chess Made Easy, Andrew Soltis (Batsford, 2010)